दुसरे महायुद्ध कधी आणि का झाले? | World War II Information in Marathi
World War 2 Information in Marathi: पहिल्या महायुद्धानंतर भविष्यात अशी युद्धे होऊ नयेत म्हणून १९१९ मध्ये लीग ऑफ नेशन्सची स्थापना करण्यात आली, परंतु दुसरे महायुद्ध रोखण्यात लीग अपयशी ठरली. परिणामी, 20 वर्षांनी पुन्हा युद्ध सुरू झाले, जे दुसरे महायुद्ध म्हणून ओळखले जाते. दुसर्या महायुद्धाचे जे परिणाम समोर आले ते पहिल्या महायुद्धापेक्षा भयंकर होते. 1939 मध्ये युरोपमध्ये दुसरे महायुद्ध सुरू झाले आणि हे युद्ध सप्टेंबर 1945 मध्ये संपले.
हे युद्ध मित्र राष्ट्र आणि अक्ष शक्ती(Axis power) यांच्यात लढले गेले. मित्र राष्ट्रांचे नेतृत्व अमेरिका, फ्रान्स आणि ग्रेट ब्रिटन करत होते तर अक्ष शक्तींचे नेतृत्व जर्मनी, इटली आणि जपान यांच्याकडे होते. या युद्धात सुमारे ७० देशांचे भू-जल-वायुसेना सहभागी झाले होते. यासोबतच या युद्धात विविध राष्ट्रांचे सुमारे 10 करोड सैनिक सहभागी झाले होते, ज्यामध्ये 5 ते 7 करोड लोकांना आपला जीव गमवावा लागला होता आणि 2 करोड हून अधिक लोक जखमी झाले होते. या विनाशकारी युद्धात अणुबॉम्बचाही वापर करण्यात आला, त्यामुळे अनेक देशातील लोक रोगराई आणि उपासमारीचे बळी ठरले.
दुसरे महायुद्ध कधी सुरू झाले (1939-45)
दुसऱ्या महायुद्धाची अनेक कारणे पहिल्या महायुद्धाच्या कारणासारखीच आहेत. असे म्हटले जाते की पहिल्या महायुद्धाच्या समाप्तीसह दुसऱ्या महायुद्धाची भूमिका तयार झाली. पहिल्या महायुद्धानंतर व्हर्सायचा तह(Treaty of Versailles) हे दुसऱ्या महायुद्धाचे मुख्य कारण मानले जाते. जरी काही मतांनुसार, त्याची खरी सुरुवात 1931 मध्ये झाली होती, त्या वेळी जपानने मांचुरिया चीनकडून हिसकावून घेतला आणि 1935 मध्ये इटलीने अॅबिसिनियावर आक्रमण केले आणि आपला अधिकार प्रस्थापित केला.
1936 मध्ये एडोल्फ हिटलरने जर्मनीतील राईनलँडमध्ये आपली लष्करी क्षमता वाढवण्याचे काम सुरू केले. दरम्यान, 7 जुलै 1937 रोजी मार्को पोलो पुलाची घटना घडली, ज्यामुळे जपान आणि चीनमध्ये युद्ध सुरू झाले, जे दोघांमधील सर्वात प्रदीर्घ युद्ध मानले जाते. 1 सप्टेंबर 1939 रोजी जर्मनीने पोलंडवर आक्रमण केले, त्यामुळे ब्रिटन आणि फ्रान्सने हिटलरच्या नाझी राज्याचा बदला घेण्याची घोषणा केली आणि युद्ध सुरू झाले आणि सप्टेंबर 1945 मध्ये जपानने आत्मसमर्पण केल्यावर हे युद्ध संपले. अशा प्रकारे दुसरे महायुद्ध 1 सप्टेंबर 1939 रोजी सुरू झाले आणि 14 सप्टेंबर 1945 रोजी संपले.
दुसऱ्या महायुद्धाची कारणे | Cause of Second World War in Marathi
1. हुकूमशाही शक्तीचा जन्म (Birth of Dictatorial Powers)
पहिल्या महायुद्धानंतर युरोपमध्ये हुकूमशाही शक्तींचा जन्म झाला. जर्मनीत हिटलर आणि इटलीत मुसोलिनी हुकूमशहा झाला. पॅरिस शांतता परिषदेचा इटलीला विशेष लाभ न मिळाल्याने इटलीमध्ये असंतोषाची भावना निर्माण झाली आणि त्याचा फायदा घेऊन मुसोलिनीने फॅसिझमची स्थापना करून सर्व सत्ता आपल्या हातात केंद्रित केली.हिटलरने जर्मनीतही असेच काही केले, त्याने नाझीवाद प्रस्थापित केला आणि जर्मनीचा हुकूमशहा बनला. हिटलर आणि मुसोलिनी या दोघांनीही आक्रमक धोरण स्वीकारत लीग ऑफ नेशन्सचे सदस्यत्व सोडले. अशा प्रकारे त्यांच्या आक्रमक धोरणांमुळे लवकरच दुसऱ्या महायुद्धाची बीजे अंकुरली.
2.साम्राज्यवादी प्रवृत्ति (Imperialist Tendencies)
साम्राज्यवाद हे देखील दुसऱ्या महायुद्धाचे एक प्रमुख कारण मानले जाते. त्या वेळी ज्या ज्या साम्राज्यवादी शक्ती होत्या, त्या सर्वांनी आपल्या साम्राज्याचा विस्तार आणखी वाढवायला सुरुवात केली, त्यामुळे साम्राज्यवादी राष्ट्रात पुढे जाण्याची स्पर्धा लागली. याचा परिणाम असा झाला की 1930 च्या दशकात आक्रमक कारवाया वाढत गेल्या. 1931 साली जपानने चीनवर आक्रमण करून मंचुरियावर वर्चस्व प्रस्थापित केले, त्याचप्रमाणे 1935 मध्ये इटलीने इथिओपियावर आक्रमण केले आणि त्याच वर्षी जर्मनीने राईनलँडवर आक्रमण केले आणि 1938 मध्ये ऑस्ट्रेलियावर आक्रमण केले आणि ऑस्ट्रियाचा जर्मन साम्राज्यात समावेश केला.
3.युरोपमध्ये गटांचे निर्माण(Forming Groups in Europe)
जर्मनीचे सामर्थ्य सतत विस्तारत होते, हे लक्षात घेऊन युरोपीय राष्ट्रांनी त्यांच्या सुरक्षेसाठी गट तयार करण्यास सुरुवात केली. याची सुरुवात करून, फ्रान्सने जर्मनीच्या आसपास राष्ट्रांचा एक जर्मन विरोधी गट तयार केला आणि याच्या निषेधार्थ जर्मनी आणि इटलीने स्वतंत्र गट तयार केला, ज्यामध्ये जपान देखील सामील झाला.
अशा रीतीने जर्मनी, इटली आणि जपान या त्रिकुट ची निर्मिती झाली आणि हे राष्ट्र अक्ष राष्ट्र(Axis powers) म्हणून प्रसिद्ध झाले. अशा प्रकारे, फ्रान्स, इंग्लंड, अमेरिका आणि सोव्हिएत युनियनचा एक वेगळा गट तयार झाला जो मित्र राष्ट्र(Allied Powers) म्हणून ओळखला जाऊ लागला. अशाप्रकारे दुफळी निर्माण होऊन एकमेकांच्या विरोधात द्वेषाची भावना जागृत झाली.
4.शस्त्रास्त्रांची शर्यत (Arms Race)
पहिल्या महायुद्धानंतर साम्राज्यवादी स्पर्धा आणि राष्ट्रगटांची निर्मिती यामुळे पुन्हा शस्त्रास्त्रांची शर्यत सुरू झाली. फ्रेंच सीमेवर जर्मन आक्रमण थांबवण्यासाठी फ्रान्सने आपल्या सीमेवर मॅगिनोट रेषा बांधली आणि भूमिगत तटबंदी केली. प्रत्युत्तर म्हणून, जर्मनीने आपली पश्चिम सीमा मजबूत करण्यासाठी सीगफ्राइड लाइन(Siegfried Line) तयार केली. अशा कारवायांमुळे युद्धाला अधिक हवा मिळाली.
5.जागतिक आर्थिक मंदीचा परिणाम
1929-30 च्या जागतिक आर्थिक मंदीचाही दुसऱ्या महायुद्धात विशेष योगदान ठरले, परिणामी उत्पादन घटले आणि बेरोजगारी आणि भूक वाढली, कृषी व्यापार आणि औद्योगिक व्यवसायावर वाईट परिणाम झाला. यामध्ये सर्वात वाईट स्थिती जर्मनीची होती. व्हर्सायचा तह जबाबदार असल्याचे वर्णन करून, हिटलरने त्याचा फायदा घेतला आणि तो हुकूमशहा बनला.
दुसऱ्या महायुद्धाचे परिणाम काय झाले | What Were The Results of Second World War
1. पैशाचे प्रचंड नुकसान (Huge Loss of Money)
पहिल्या महायुद्धाच्या तुलनेत दुस-या महायुद्धात बरीच जीवित आणि वित्तहानी झाली. या युद्धात दोन्ही बाजूंनी 7 करोडहून अधिक लोक मारले गेले आणि लाखो लोक बेघर झाल्याचा अंदाज आहे. त्यामुळे पुनर्वसनाचा मोठा प्रश्न ऐरणीवर आला होता .अणुबॉम्बच्या हल्ल्यात हिरोशिमा आणि नागासाकी पूर्णपणे उद्ध्वस्त झाले. या युद्धातही लाखो ज्यू(Jews) मारले गेले, जखमींची गणती करता आली नाही. इतके विनाशकारी युद्ध यापूर्वी कधीही झाले नव्हते.
2.अमेरिका आणि सोव्हिएत युनियनच्या सामर्थ्यात वाढ (Increase in Power of America and Soviet Union)
दुसऱ्या महायुद्धानंतर जागतिक राजकारणात फ्रान्स, जर्मनी, इंग्लंड आणि इटलीच्या जागी सोव्हिएत युनियन आणि अमेरिकेचा प्रभाव वाढला. युद्धोत्तर राजकारण या दोन देशांभोवती फिरू लागले.
3. साम्यवादाचा जलद प्रसार (Rapid Spread of Communism)
दुसऱ्या महायुद्धानंतर सोव्हिएत युनियनच्या नेतृत्वाखाली साम्यवादाचा प्रसार अतिशय वेगाने झाला. साम्यवादाच्या प्रसाराने फॅसिस्ट(Fascism) आणि साम्राज्यवादी शक्तींचे कंबरडे मोडले. त्यामुळे त्याला पुन्हा डोके वर काढता आले नाही.
4. जर्मनीचे विघटन (Disintegration of Germany)
दुसऱ्या महायुद्धानंतर जर्मनीचे पश्चिम जर्मनी आणि पूर्व जर्मनी असे दोन भाग झाले. पश्चिम जर्मनीला इंग्लंड, अमेरिका आणि फ्रान्स आणि पूर्व जर्मनी सोव्हिएत युनियनच्या संरक्षणाखाली ठेवण्यात आले. बर्लिनची भिंत बांधून त्याचे विभाजन झाले.गेल्या काही वर्षांत, जर्मनीच्या पुनर्मिलनाने बर्लिनची भिंत मोडली गेली आणि जर्मनीतून परकीय कब्जा संपुष्टात आला.
5. संयुक्त राष्ट्रांची स्थापना (United Nations Establishment)
दुसऱ्या महायुद्धानंतर पुन्हा एकदा आंतरराष्ट्रीय संघटनेची गरज भासू लागली, जेणेकरून जागतिक शांतता राखण्यासोबतच जागतिक युद्धाची पुनरावृत्ती रोखता येईल. अशा प्रकारे, 24 ऑक्टोबर 1945 रोजी अमेरिकेच्या नेतृत्वाखाली संयुक्त राष्ट्र नावाची संघटना स्थापन झाली.
6. वैज्ञानिक प्रगती (Scientific Progress)
वैज्ञानिक पातळीवर प्रगती होत असताना, काही वैज्ञानिक शोध मानवी सभ्यतेसाठी फायदेशीर ठरले, परंतु काही परिणाम अत्यंत घातक ठरले. संसर्गजन्य रोगांचा सामना करण्यासाठी नवीन पद्धती शोधल्या गेल्या.त्याचप्रमाणे युद्धासाठी रॉकेट, बॉम्बर विमाने आणि जेट इंजिनच्या निर्मितीबरोबरच रडारही विकसित करण्यात आले. युद्ध संपल्यानंतर सर्व देशांमध्ये अण्वस्त्रे बनवण्याची शर्यत सुरू झाली.
द्वितीय विश्वयुद्धातील जीवितहानी आणि विनाशाची अंदाजे आकडेवारी
Estimated Figures of Casualties and Destruction in World War II
| देशाचे नाव | मृतांची संख्या | जखमींची संख्या |
| रोमानिया | 300000 | – |
| सोवियत युनियन | 7500000 | 5000000 |
| युनायटेड स्टेट्स | 405399 | 670846 |
| इटली | 77494 | 120000 |
| बल्गेरिया | 10000 | 21878 |
| कॅनडा | 37476 | 53174 |
| चीन | 2200000 | 1762000 |
| फ्रान्स | 210671 | 390000 |
| जर्मनी | 3500000 | 7250000 |
| ग्रेट ब्रिटन | 329208 | 348403 |
| ऑस्ट्रेलिया | 23365 | 39803 |
| ऑस्ट्रेया | 380000 | 350117 |
| बेल्जियम | 7760 | 74500 |
| हंगरी | 140000 | 89313 |
| जपान | 1219000 | 295247 |
| पोलंड | 320000 | 530000 |
तर मित्रांनो मला आशा World War 2 Information in Marathi या आमच्या लेखाद्वारे तुम्हाला दुसरे महायुद्ध कधी आणि का झाले या बद्दल संपूर्ण माहिती मिळाली असेल. World War II Marathi Mahiti या लेखासंबंधी तुमच्या काही शंका असतील तर खाली कंमेंट करून नक्की सांगा .
