कानांबद्दल मनोरंजक तथ्य | Ear Information in Marathi
कान हा आपल्या शरीराचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. मानवी शरीराच्या प्रख्यात पाच इंद्रियांपैकी हे एक श्रवण इंद्रीयांचे मुख्य साधन आहे. केवळ कानांद्वारे आपण आवाज ऐकू शकतो आणि इतरांच्या गोष्टी समजू शकतो. कान आपल्याला नाद ऐकण्यात मदत करतात, परंतु याशिवाय कानांबद्दल बरेच काही आहे जे आपणास माहित नसते. कानांबद्दलचे मनोरंजक तथ्ये व माहिती या लेखात आम्ही या लेखामध्ये सामायिक करीत आहोत.
कानाचे भाग
आपल्या कानाचे तीन मोठे भाग आहेत – १. बाह्य कान, 2. मध्य कान आणि ३. अंतर्गत कान.
१. बाह्य कान
आपल्या शरीरावरुन आपल्याला कानाचा हा भाग दिसतो. हे कानाच्या अंतर्गत भागांचे संरक्षण करते आणि ध्वनी गोळा करण्यास आणि आतील बाजूस पोहोचण्यास मदत करते. ह्याचे दोन भाग आहेत
– इअर फ्लाप (बाह्य आवरण) : ध्वनी लहरी त्यातून आत जातात.
– इअर कॅनाल (बाह्य श्रवण नाळ): हे सुमारे 2 सें.मी. लांब असून, हे ध्वनी लहरींना गती देते आणि मध्य भागाकडे प्रवाहित करते. यामध्ये घाम ग्रंथी देखील असतात ज्या ‘इयर वॅक्स ‘ (कानातील मळ)तयार करतात.
2. मध्य कान
हा हवेने भरलेला एक पोकळ भाग आहे. कानाच्या इतर भागांदरम्यान मध्य भागी स्थित असलेल्या या भागास ध्वनी दबाव लाटाच्या स्वरूपात (प्रेशर वाइब्स ) बाह्य कानातून प्राप्त होतात. त्याचे मुख्य भाग खालीलप्रमाणे आहेतः
कानाचा पडदा (इअर ड्रम):
हा एक अतिशय बारीक पडदा आहे जो बाहेरील आणि मधल्या कानांना विभक्त करते. ध्वनी लाटा ह्यावर आदळतात आणि ह्या कंपित होऊन (हलणे) ती ‘ध्वनी ऊर्जा’ ‘यांत्रिक उर्जेमध्ये’ रुपांतरित होते. कानाचा पडदा आतील बाजूस असलेल्या कॉक्लिया जोडलेला आहे ज्यामध्ये तीन लहान हाडे आहेतः
-हॅमर : हे कानातील पडद्याच्या बाजूने स्थित एक अतिशय लहान हाड आहे. कानाचा पडदा हादरून जातो तेव्हा ते कंपित होते.
-अ‍ॅनिव्हल : हे हॅमर हाडासोबत जोडली गेलेली आहे. हॅमर हाडाचा हालचाली सोबत ह्या हाडाची देखील हालचाल होते.
-स्टेपीज : हॅमर आणि अ‍ॅनिव्हल प्रमाणेच हे देखील एक अतिशय लहान हाड आहे. जेव्हा ते हलतात, तेव्हा हे देखील त्यांच्यासारखेच कंपन करते आणि हे कॉक्लिया ला लागून असल्यामुळे त्या कंपनासोबत ध्वनी लहरी कानाच्या आतील भागात पाठवते.
३. अंतर्गत कान
कानाचा हा आतील भाग पाण्यासारख्या द्रवाने भरलेला आहे. यात ऐकण्यासाठीचे आणि शरीराला संतुलित ठेवण्याचे अवयव असतात. जे खालीलप्रमाणे आहेतः
कॉक्लिया : ही एक वक्र नळी आहे जी 3 सेंटीमीटरपर्यंत ताणू शकते. त्यात बरीच मज्जातंतू पेशी असतात. केसांसारख्या या मज्जातंतू पेशी वेगवेगळ्या ध्वनी लाटाच्या कंपनाने वेग वेगळी प्रतिक्रिया देतात ज्यामुळे विद्युत प्रेरणा उद्भवते.
अर्धवर्तुळाकार कॅनाल : हा द्रव्याने भरलेला सापळा आहे जो कॉक्लिया ला चिकटलेला आहे. हे शरीराला संतुलन राखण्यास मदत करतात.
श्रवण तंत्रिका (नलिका) : मज्जातंतूंच्या पेशींद्वारे तयार केलेले विद्युत प्रेरणा केवळ याद्वारेच मेंदूपर्यंत पोहोचतात आणि आपल्याला ध्वनी समजण्यास मदत होते .
कानांबद्दल स्वास्थपूर्ण तथ्य
-कान उच्च ठिकाणी बंद झाल्याचे जाणवतात. कारण उंचीवरील हमानाचा दबाव कमी असते, ज्यामुळे मध्य कानातील बंद हवेचे संतुलन बिघडते.
-मध्य कानाला हवा युस्टाचियन ट्यूबमधून मिळते. सामान्यत: हि बंद असते परंतु कधीकधी ती उघडते कारण मध्य कानातील हवेचे प्रमाण संतुलित ठेवणे आवश्यक आहे.
-मानवांपेक्षा प्राण्यांमध्ये ऐकण्याची क्षमता जास्त असते.
-एकदा ऐकण्याची क्षमता संपली की ती बरी होऊ शकत नाही.
-जास्त खाल्याने देखील ऐकण्याची क्षमता कमी होते
-हॅमर, एव्हिल आणि स्टेपीज हे शरीरातील सर्वात लहान हाडे आहेत. स्टेपीज मानवी शरीरातील सर्वात लहान आणि हलके हाड आहे जे सरासरी 3 x 2.5 मिलिमीटर असते.
-इअर वॅक्स (कानातील मैल) वास्तवात बॅक्टेरिया काढून टाकून कानाचे संरक्षण करते.
आशा आहे की आपल्याला कानांविषयी मनोरंजक तथ्ये या लेखात दिलेली माहिती आवडली असेल.
मित्रोंना तुम्हाला हा मराठी वारसा चा लेख जर आवडला असेल तर आम्हाला Facebook वर Like आणि share नक्की करा. या वरील लेखात जर तुम्हाला काही चुकीचे वाटत असेल तर कमेंट बॉक्स मध्ये आम्हाला त्याची माहिती द्या आम्ही हा लेख अपडेट करत राहू.
